Κοινωνία και Ομοιοπαθητική: ο ρόλος της Ομοιοπαθητικής

στο δίπολο ψυχοσωματική ασθένεια – κοινωνικό γίγνεσθαι

Του Βασίλη Ζήνα, ιατρού παθολόγου      (2^η έκδοση)

Είναι προφανές και σε μη ειδικούς ότι το κοινωνικό περιβάλλον στο οποίο γεννιέται, ζει και δραστηριοποιείται ένας άνθρωπος παίζει καθοριστικό ρόλο στη μετέπειτα ψυχοσωματική του υγεία. Κάθε άνθρωπος με το που γεννιέται έχει την τύχη (ή την ατυχία) να βρεθεί, χωρίς φυσικά να το έχει επιλέξει ο ίδιος, σε μια κοινωνική πραγματικότητα (κράτος – τάξη- οικογένεια) που θα παίξει καθοριστικό ρόλο στην περαιτέρω εξέλιξή του σε πολλά επίπεδα, μορφωτικό, οικονομικό κ.λπ., ακόμα και σε αυτό της υγείας του. Ένα βρέφος που ανοίγει τα μάτια του σε μια χώρα της κεντρικής Αφρικής έχει τελείως διαφορετικές πιθανότητες επιβίωσης στα πρώτα του χρόνια, αλλά και στη μετέπειτα ζωή του μπορεί να υπάρχει αυξημένη νοσηρότητα, σχετιζόμενη κυρίως με παράγοντες όπως η ελλιπής διατροφή, οι συνθήκες κακής υγιεινής και η βία που καταδυναστεύουν κατά κανόνα τις χώρες του λεγόμενου «τρίτου» ή «αναπτυσσόμενου» κόσμου. Ένα βρέφος που βλέπει το φως σε μιαν εύπορη χώρα του «αναπτυγμένου» κόσμου έχει λιγότερες πιθανότητες να αντιμετωπίσει το φάσμα της πείνας, όμως και εκεί θα βρεθεί αντιμέτωπο με διαφορετικές συνθήκες, ανάλογα με την κοινωνική τάξη που ανήκει. Είναι τελείως διαφορετικό για την υγεία του και την εξέλιξή του να μεγαλώνει ένα παιδί σαν έγχρωμος στο Χάρλεμ ή στο Μπρονξ, όπου αναπαράγονται «τριτοκοσμικές» συνθήκες, με ανέχεια και βία, από το να μεγαλώνει στο Μανχάταν, όπου και εκεί υπάρχει νοσηρότητα αλλά σχετίζεται με άλλους παράγοντες αστικού εκφυλισμού, όπως η υπερπλούσια διατροφή με δήθεν «πολυτελή» αλλά στην πραγματικότητα ακατάλληλα τρόφιμα, η περιβαλλοντική μόλυνση από τις χημικές ουσίες και την ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία, αλλά και τα ψυχικά αδιέξοδα μέσα από μιαν άκρατη κοινωνική ανταγωνιστικότητα. Ακόμα και η συγκεκριμένη οικογένεια στην οποία θα βρεθεί ένα παιδί μπορεί να στιγματίσει τη μετέπειτα ζωή του και την υγεία του μέσα από διάφορες ιδιαιτερότητες, όπως τα ψυχοσωματικά προβλήματα των γονέων ή ένα διαζύγιο ή μια οικονομική καταστροφή κ.ο.κ.

Εδώ, λοιπόν, ήρθε η ώρα να μπει και ένα άλλο ερώτημα. Ο ασθενής τι επίδραση μπορεί να έχει στην κοινωνική εξέλιξη; Μπορεί η ψυχοσωματική ασθένεια να αποτελέσει παράγοντα υποφέρειν, εκτός από το ατομικό και σε συλλογικό επίπεδο; Η κατά τεκμήριο κυριότερη αιτία των δεινών της ανθρωπότητας (πέρα από εξωγενείς παράγοντες που σχετίζονται με το φυσικό περιβάλλον) είναι η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο σε όλες τις μορφές της. Ποια είναι όμως τα κίνητρα που οδηγούν σε αυτό; Αυτά θα μπορούσαμε να τα χωρίσουμε σε δύο μεγάλες κατηγορίες: Α. Αντικειμενικά προβλήματα επιβίωσης. Αυτά, κατά κανόνα, οδηγούν σε μεμονωμένες ή μικρής κοινωνικής κλίμακας συμπεριφορές, όπως κλοπές, πράξεις βίας κ.λπ. (σπανιότερα σε κοινωνικές επαναστάσεις), που εξελίσσονται υπό την πίεση της ανάγκης για επιβίωση ατόμων σε μειονεκτική κοινωνικοοικονομική κατάσταση. Β. Κίνητρα ως αποτέλεσμα ψυχικών διαταραχών, όπως αυτές εκφράζονται μέσα από συμπεριφορές σε ταξικό ή ηγετικό επίπεδο. Αυτήν τη δεύτερη κατηγορία, ως πιο σημαντική στον βαθμό που είναι υπεύθυνη για την εκμετάλλευση ανθρώπων σε πολύ μεγαλύτερη κοινωνική κλίμακα από την πρώτη, θα την αναλύσουμε λίγο περισσότερο. Ποιο είναι το κίνητρο του περίφημου Αττίλα να διατρέξει τις ασιατικές στέπες και την κεντρική Ευρώπη σκορπίζοντας την καταστροφή και τον όλεθρο; Σίγουρα, σε προσωπικό επίπεδο δεν αντιμετώπιζε πρόβλημα πείνας και, γενικότερα, επιβίωσης. Ποιο το κίνητρο του Χίτλερ να ηγηθεί μιας εκστρατείας που αιματοκύλησε τον κόσμο; Σίγουρα δεν πεινούσε επίσης. Σαφώς, λοιπόν, υπάρχουν συμπλεγματικές συμπεριφορές και διαστρεβλωμένα ένστικτα (όπως το γενετήσιο), που στην ουσία αποτελούν ψυχασθένεια και οδηγούν σε καταστροφικές συμπεριφορές άτομα που ίσως έχουν ιδιαίτερες ικανότητες, αλλά στην ουσία είναι ασθενείς και λειτουργούν έτσι όχι για να επιβιώσουν, αλλά υπό την επήρεια της ασθένειάς τους.

Εδώ, βέβαια, είναι σαφές ότι τα παραπάνω αποτελούν υπεραπλούστευση και ότι επιδρούν πολύπλοκοι κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες σε ταξικό και άλλα επίπεδα. Όμως και η άρχουσα τάξη αποτελείται από μεμονωμένα άτομα που κρύβονται πίσω από τους ηγέτες, και που συχνά δρουν με συγκεκριμένο τρόπο, επίσης υπό την πίεση συμπλεγματικών συνδρόμων, ενίοτε σε επίπεδο ψυχασθένειας.  Ποιο κίνητρο έχει κάποιος πολύ πλούσιος που θα μπορούσε να ζήσει χίλιες ζωές σε αφθονία με τα αγαθά που ήδη έχει, και προσπαθεί, πατώντας επί πτωμάτων, να γίνει πλουσιότερος; Εδώ, λοιπόν, φαίνεται η ψυχασθενική συμπεριφορά που υποκρύπτει συχνά συγκεκαλυμμένο τρόμο για τον θάνατο (και προσπάθεια συμβολικής εξαγοράς της αθανασίας μέσω του πλούτου) ή επίσης υποκρύπτει ακυρωμένο σεξουαλικό ένστικτο και ανικανοποίητες ανάγκες ενός αποτυχημένου αρσενικού ή θηλυκού. Στο σημείο αυτό δεν πρέπει να γίνει σύγχυση με την υγιή ανάγκη του ανθρώπου για δημιουργία και πρόοδο, που είναι κάτι τελείως διαφορετικό, και που η ειδοποιός διαφορά έγκειται στο ότι η υγιής άμιλλα δεν συμβαδίζει με την καταστροφή του συνανθρώπου. Επίσης σαφώς και δεν σημαίνει ότι κάποιος εύπορος είναι κατ’ ανάγκην και ψυχικά ασθενής απλά σε αυτήν την κατηγορία (και ειδικά στα ανώτατα κλιμάκια) απαντώνται πιο συχνά διαταραχές και εκεί είναι που υπάρχουν και οι μεγαλύτερες κοινωνικές επιπτώσεις. Βέβαια οι διαταραγμένοι ηγέτες και μεγιστάνες δεν λειτουργούν από μόνοι τους αλλά ακολουθούμενοι δυστυχώς, από μεγάλους αριθμούς εξίσου συμπλεγματικών, αλλά με λιγότερες ικανότητες, «απλών» ανθρώπων οι οποίοι οραματιζόμενοι ένα μεγαλειώδες μέλλον που τους προσφέρεται είναι έτοιμοι να βλάψουν τον συνάνθρωπό τους.  Έτσι λοιπόν, με βάση τα παραπάνω, φαίνεται ότι ο άνθρωπος μπορεί όχι μόνο να ασθενεί και να υποφέρει επηρεασμένος από τις συνθήκες στις οποίες ζει, αλλά επίσης μπορεί ο ασθενής να γίνει αίτιο ενός κοινωνικού υποφέρειν και κατ’ επέκταση να αναπαράγει τις συνθήκες που τον αποσταθεροποίησαν και τον οδήγησαν στην ασθένεια δημιουργώντας φαύλο κύκλο. Εδώ ίσως βρίσκεται, σε φιλοσοφικό επίπεδο, και το νόημα που κρύβεται στην πράξη του προπατορικού αμαρτήματος, που στην ουσία συμβολίζει την απόλυτα πρώτη εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, με την καταστρεπτική χρήση γνώσης και ικανότητας (το μήλο από το δέντρο της γνώσης) σε μια ματαιόδοξη προσπάθεια υπεροχής. Όλο αυτό οδηγεί σε μια «μαύρη κληρονομιά» ψυχασθένειας από κακοποίηση που, περνώντας με επίκτητο τρόπο από γενιά σε γενιά, αναπαράγεται δηλητηριάζοντας την ανθρωπότητα επί χιλιάδες χρόνια.

Η Ομοιοπαθητική, όπως έχει αποδειχθεί στην μακρά διαδρομή της προσφοράς της στην υγεία, είναι μία από τις ελάχιστες ιατρικές μεθοδολογίες που, εκτός από σοβαρές σωματικές ασθένειες, είναι σε θέση να αγγίξει βαθιά σημεία της ταλαιπωρημένης ανθρώπινης ψυχής. Πρέπει να τονίσουμε ότι αυτή η δυνατότητά της προκύπτει με ήπιο, μη βίαιο τρόπο (άσχετο με την καταστολή των χημικών φαρμάκων), ενεργοποιώντας τα αποθέματα πηγαίων δυνατοτήτων του ανθρώπινου οργανισμού, με τελικό στόχο την αποκατάσταση της αυθόρμητης ομοιόστασης/ισορροπίας στην ψυχοσωματική ολότητά του, που συνιστά και την κατάσταση υγείας. Εδώ θα πρέπει να θυμηθούμε τον ορισμό για την υγεία που έδωσε ο  Γιώργος Βυθούλκας: «Υγεία είναι η ελευθερία από τον πόνο στο υλικό σώμα ώστε αυτό να φτάνει σε ένα επίπεδο ευφορίας, ελευθερία από το πάθος σε συγκινησιακό επίπεδο που έχει ως αποτέλεσμα μια δυναμική κατάσταση γαλήνης και ηρεμίας, ελευθερία από τον εγωισμό στη διανοητική σφαίρα που οδηγεί στην πλήρη ταύτιση με την αλήθεια». Ο απώτατος σκοπός μιας ουσιαστικής θεραπευτικής προσέγγισης  είναι να δώσει την δυνατότητα στον άνθρωπο, με υγιές σώμα αλλά (ακόμα πιο σημαντικό) και με διαύγεια πνεύματος και καθαρότητα ψυχής, να βιώσει ελεύθερος τις βασικές αξίες της ζωής που είναι η σχέση αγάπης με τον συνάνθρωπο και η χαρά της επαφής με το θαύμα της φύσης.

Η προηγούμενη ανάλυση, με τους περιορισμούς και τις απλουστεύσεις ενός μικρού σε έκταση άρθρου, δεν έχει στόχο να αναδείξει την Ομοιοπαθητική ως το κέντρο του κόσμου, με αλαζονικό και υπερφίαλο τρόπο, επιφορτίζοντάς την με τον ρόλο  του σωτήρα των πάντων, αλλά να καταδείξει τον θετικό της ρόλο στην κοινωνία στον βαθμό που μπορεί να βελτιώσει την ψυχοσωματική υγεία των ανθρώπων και κατ’ επέκταση να περιορίσει τον φαύλο κύκλο της ασθένειας και της κακοποίησης/εκμετάλλευσης, για να βάλει έναν λίθο στα θεμέλια του αγώνα για ένα καλύτερο αύριο!